Στην ελληνική παραδοσιακή κοινωνία ο γάμος σηματοδοτούσε τη μετάβαση δύο ετερόφυλων ατόμων από μία κοινωνική και οικονομική θέση, προς μία άλλη, καθώς το παντρεμένο ζευγάρι αποκτούσε καινούργια δικαιώματα, υποχρεώσεις, συμπεριφορές, ενώ άλλαζε ακόμη και η ενδυματολογική εμφάνιση.
Ο γάμος άρχιζε με την εθιμική εκδήλωση των προξενιών. Την απόφαση για την ένωση των δύο νέων την έπαιρναν οι γονείς ερήμην των παιδιών και η προξενήτρα μετέφερε την απόφαση αυτή στην ενδιαφερόμενη οικογένεια, καταφεύγοντας πολλές φορές και σε μαγικές πράξεις, προκειμένου να στεριώσει η προξενιά. Στο επόμενο στάδιο, στα «μιλήματα» προκαθοριζόταν η προίκα που θα έπαιρνε η κόρη. Ακολουθούσαν τα «τελειώματα», με την τελετουργική ανταλλαγή δώρων (τα σημάδια) και η διάδοση του γεγονότος κυρίως με πυροβολισμούς.
Στην εθιμική διαδικασία του αρραβώνα επικυρωνόταν η υπόσχεση γάμου και δινόταν η ευκαιρία να γνωρισθούν καλύτερα οι μνηστευόμενοι. Ακολουθούσε το γλέντι των αρραβώνων, όπου μέσα από τα τραγούδια μεταδίδονταν μηνύματα στο γαμπρό, στη νύφη και στους στενούς συγγενείς.
Προκειμένου να επιτευχθούν οι βασικοί σκοποί του γάμου, που ήταν η ένωση του ζευγαριού και των οικογενειών του, η πολυτεκνία και ιδίως η αρρενογονία και η οικονομική ευμάρεια, γινόταν μία σειρά από εθιμικές τελετουργίες του γάμου που ήταν θρησκευτικού, μαγικού και συμβολικού χαρακτήρα, προκειμένου το ζευγάρι να προφυλαχθεί από το φθόνο των ανθρώπων και από τα κακά πνεύματα.
Οι κύριες εκδηλώσεις κατά την εβδομάδα πριν το γάμο είχαν αρχαίες και βυζαντινές απαρχές. Πρώτα γινόταν τα «καλέσματα στη χαρά», με ζαχαρωτά, κανίσκια με καρπούς, κουλούρες και κεριά, που αργότερα αντικαταστάθηκαν από τις μπομπονιέρες και τα προσκλητήρια. Ύστερα προχωρούσαν στο ζύμωμα των «γαμήλιων ψωμιών», από κορίτσια που και οι δύο γονείς τους βρίσκονταν εν ζωή και από πρωτοστέφανες γυναίκες που είχαν αποκτήσει άρρεν παιδί. Συγχρόνως, στα σπίτια που είχαν τη χαρά κρεμούσαν το «γαμήλιο φλάμπουρο», που συμβόλιζε τον ερωτισμό, την καρπερότητα και τη θαλερότητα. Ακολουθούσε η «έκθεση και μεταφορά της προίκας» που αποτελούσε σημαντική στιγμή κοινωνικής κριτικής για την προκοπή και την καλαισθησία της νύφης. Τέλος, ο «στολισμός του νυφικού κρεβατιού», εθιμική διαδικασία που συμβόλιζε τις γονιμικές επιδιώξεις, γινόταν από ανύπαντρα κορίτσια και από γυναίκες μονοστέφανες που δεν είχαν πικρανθεί από το θάνατο οικείων προσώπων τους.
Η Κυριακή ήταν η ημέρα που τελούνταν ο γάμος, ενώ η επιλογή του μήνα οριζόταν σύμφωνα με τις κατά τόπους ανάγκες της αγροτικής εργασίας ή άλλων συνθηκών. Το ξύρισμα και το ντύσιμο του γαμπρού, όπως και το στόλισμα και το ντύσιμο της νύφης συνοδευόταν από τραγούδια, χορούς και αντιβάσκανες προφυλάξεις. Με μία μεγαλόπρεπη γαμήλια πομπή, με πανηγυρικό τρόπο, ο γαμπρός παραλάμβανε τη νύφη από το πατρικό της σπίτι (νυφόπαρμα) και ξεκινούσε η πομπή για την εκκλησία. Στη γαμήλια πορεία, με τραγούδια, συμμετείχε όλη η κοινότητα ρίχνοντας καταχύσματα (άνθη, φύλλα λεμονιάς, ρύζι, κέρματα). Ήταν η στιγμή της «διάβασης» της νύφης προς την και καινούργια της ζωή.
Η στέψη γινόταν με το εκκλησιαστικό τυπικό, στο οποίο ενσωματώθηκαν από τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες ειδωλολατρικά λαϊκά έθιμα, με χριστιανικό πλέον μανδύα και συμβολισμό. Ανάμεσα σε αυτά τα τελετουργικά έθιμα ξεχωρίζουν η ανταλλαγή των δακτυλιδιών στους νεόνυμφους, ως δηλωτικό δεσμού υποταγής και ως σύμβολο αμοιβαίας πίστης, η επίθεση των στεφάνων στην κεφαλή του ζεύγους (παλαιότερα από κληματόβεργες, αργότερα από τεχνητά άνθη πορτοκαλιάς), ως σύμβολα, νίκης, παρθενίας και ζωτικότητας, ο χορός του Ησαϊα και η ρίψη ρυζιού, ανθέων και κουφέτων από τους καλεσμένους, που συμβολίζουν τη μετάδοση αγαθών και ευτυχίας και η προσφορά από τον ιερέα στους νεόνυμφους και στον κουμπάρο κρασιού από το «κοινόν ποτήριον», ως σύμβολο σταθερού δεσμού, απόκτησης κοινής δύναμης και καλής ζωής.
Μετά τη στέψη η πομπή ξεκινούσε για το σπίτι του γαμπρού, όπου γινόταν η υποδοχή της νύφης από την πεθερά (τα «εισόδια»), που συνοδευόταν από πλήθος συμβολικών τελετουργικών πράξεων που περιέκλειαν στοιχεία που ανάγονται σε αρχαίους χρόνους, όπως το μέλωμα της νύφης, το πάτημα σε υνί ή σίδερο, το πάρσιμο ενός αγοριού στην αγκαλιά, το σταύρωμα της πόρτας του σπιτιού, το σπάσιμο ροδιού, την είσοδο της νύφης στον «παστό» (το δωμάτιο των νεόνυμφων) με τη συνοδεία επαινετικών (παστικά) τραγουδιών για το ζευγάρι. Η εθιμική διαδικασία επισφραγιζόταν με το γαμήλιο συμπόσιο, που αποτελούσε την επιδοκιμασία του γάμου από το κοινωνικό περιβάλλον.
Την επόμενη ημέρα του γάμου, τη Δευτέρα, ακολουθούσαν άλλες εθιμικές πράξεις με συμβολικό και μαγικο-λατρευτικό χαρακτήρα. Το πρωί της Δευτέρας γινόταν το «παραξύπνημα» των νεόνυμφων με επιθαλάμια τραγούδια και ο έλεγχος της αγνείας της νύφης, γεγονός ύψιστης σημασίας για την ανδροκρατούμενη αγροτική κοινωνία και πιστοποιητικό εντιμότητας της γυναίκας. Στη συνέχεια η νύφη επισκεπτόταν την κεντρική βρύση του χωριού ή το πηγάδι, ως πράξη αναλογικής σκέψης, που απέβλεπε στο να τρέξουν τα αγαθά στους νιόπαντρους, σαν το νερό της βρύσης, αλλά και ως πράξη συνυφασμένη με τα διαβατήρια έθιμα του κύκλου της ζωής (γέννηση, γάμος, θάνατος). Ταυτόχρονα αναδεικνύει το δέσιμο του ανθρώπου της παραδοσιακής αγροτικής κοινωνίας με τα στοιχεία της φύσης που εξασφαλίζουν τη ζωή.
Οχτώ ημέρες ύστερα από τον γάμο το νιόπαντρο ζευγάρι επισκεπτόταν τους γονείς της νύφης για τα «πιστρόφια», που ήταν μία επίσημη, αν και προσωρινή επιστροφή-φλοξενία στο πατρικό σπίτι της νύφης.
Όλες οι προαναφερόμενες πτυχές της γαμήλιας εθιμολογίας αντικατοπτρίζουν τη συμπεριφορά και τα ήθη του λαού. Σκοπός τους ήταν η προστασία των νεόνυμφων από «μαγικά» και «δαιμονικά», η εξασφάλιση της ευγονίας, της ευτυχίας και της οικονομικής τους ευρωστίας. Όλη η εθιμική τελετουργία στηρίζεται στον αναλογικό αρχαϊκό τρόπο σκέψης και η ως ένα βαθμό η διατήρησή της ή η ανάλογη προσαρμογή της ως τους τωρινούς χρόνους εξηγείται από τη γοητεία που ασκεί η ίδια η τελετουργική διαδικασία του γάμου.
